Uniwersalne wartości i konkretne zagrożenia

Historia ludności polskiej zamieszkującej ziemie pod panowaniem pruskim to nie tylko zbiór patriotycznych czynów i osiągnięć na polu politycznym, ekonomicznym i kulturalnym. To także dzieje uporczywej walki tej ludności o zachowanie wartości uniwersalnych. W drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX w. ukształtowała się w tym regionie wspólnota ludzka mająca poczucie odrębności w stosunku do innych narodów oraz pragnienie posiadania własnego państwa. Twórcy polskiej myśli społecznej i politycznej upowszechniali wśród niej potrzebę poszukiwania prawdy, sprawiedliwości, ładu społecznego i wiary. Przestrzegali swoich ziomków mieszkających na Pomorzu, iż instrumentalne traktowanie tych wartości, lub ich odrzucenie, spowoduje wejście w świat kłamstwa, a więc utratę narodowej tożsamości i zatopienie się w morzu nieprzyjaciół opowiadających się po stronie antywartości. Kto bowiem odwraca się od wartości uniwersalnych, odwraca się od prawdy i w konsekwencji od człowieka. Wierzyli także, iż życie z optymistyczną i moralną misją jest wartościowe. Dlatego podjęli trud upowszechniania tu wartości uniwersalnych, jakimi były wiara katolicka i Kościół, który ukształtował ich strukturę myślenia, umiłowanie wolności i patriotyzm, potrzeba poświęcenia się dla Ojczyzny, zdobywanie wiedzy oraz kult pracy prowadzącej do bogacenia się narodu. To wartości, które postanowili przechowywać, kultywować i propagować.